قبل از هر چیز در مورد مباحث مطرح شده راجع به سد چراغ‌ویس و آب آشامیدنی شهر سقز لازم است مواردی مطرح شود. در گام اول بایستی در زمان مطالعات اولیه سد چراغ‌ویس پیش‌بینی ورود فاضلاب انسانی و فضولات دامی از روستاهای بالادست به داخل دریاچه سد میشد و برنامه ریزی مناسب جهت جلوگیری از این موضوع انجام می‌گردید.
دوماً این ذهنیت که موضوع ورود فضولات به سد چراغ‌ویس و آلودگی احتمالی آب این سد مقصر را مردم روستاهای بالادست سد بدانیم به دور از انصاف و غیر منطقی است. مردمان این منطقه به درازای تاریخ اکثریت دامدار بوده و هم اکنون نیز مشغول دامداری هستند و به نوعی تولید کننده محسوب می شوند و اگر بر سر این موضوعات به آنان فشار بیاوریم تبعاتی همچون مهاجرت به شهرها و حاشیه نشینی و شغل‌های کاذب و … را در پی خواهد داشت در حالی که وظیفه همگان است از تولید کننده حمایت کنند .
چندین راهکار جهت جلوگیری از ورود فضولات به رودخانه ها و نهایتاً سد چراغ‌ویس وجود دارد که در زیر به آن اشاره خواهیم کرد:
۱- اولین راهکار همکاری اهالی روستاهای بالادست سد چراغ‌ویس است تا فضولات دامی را بدور از رودخانه ها تخلیه و دپو کنند که البته از حق نگذریم مردم منطقه با درک بالا از اهمیت موضوع همکاری مناسبی را داشته‌اند. ولی بافت طبیعی و موقعیت جغرافیایی روستاهای منطقه به شیوه‌ای است که شیب آنان زیاد و مشکل کمبود جایگاه جهت نگهداری فضولات حیوانی وجود دارد و ناچارا این فضولات در حاشیه رودخانه ها تخلیه میشود و با شروع بارندگی ها وارد رودخانه و نهایتاً سد چراغ‌ویس میشود.
۲- تعیین و احداث جایگاه موقت دپوی فضولات دامی داخل روستا بدور از رودخانه ها و آبراهه ها و البته در مکانهایی که از نظر بهداشتی برای ساکنین خود روستا هم ایجاد مشکل نکند. برای این کار لازم است بودجه مناسب از طرف نهادهای مربوطه در اختیار دهیاری‌های روستاهای حاشیه سد چراغ‌ویس قرار گیرد. لازم به ذکر است امسال مبلغ ۳۶۰ میلیون تومان از طرف فرمانداری برای احداث جایگاه فضولات دامی به سه روستای کیله شین، قبغلوجه و پیرعمران اختصاص داده شده است که البته این بودجه هرچند بسیار ناچیز است ولی بایستی به دیگر روستاها نیز جهت دستیابی به یک نتیجه محسوس تخصیص یابد.
۳- همکاری و مساعدت لازم مسئولین با شرکت های تولید کننده که در زمینه تولید کود ارگانیک ورمی کمپوست در منطقه مشغول فعالیت هستند. اعضای این شرکت‌های تولیدی مدعی هستند در صورت تهیه یک دستگاه بیل مکانیکی و یک کمپرسی بیش از ۸۰ درصد فضولات دامی روستاهای منطقه را جمع آوری می کنند و از ورود آن به سد چراغ‌ویس جلوگیری می‌کنند که در صورت تحقق این امر کمک بسیار مهمی در مدیریت موضوع جلوگیری از آلودگی سد چراغ‌ویس خواهد بود.
۴- تکمیل سد چراغ ویس و آبگیری کامل این سد یکی دیگر از موضوعات مهم است که در حل مشکل آب سقز پیش روی است که البته خود دو مشکل عمده پیش روی دارد . یکی جانمایی روستای میرده و دومی تکمیل جاده جایگزین شش روستای مسیر است که به واسطه آبگیری کامل سد جاده آنان زیر آب خواهد رفت.
عوامل دیگری همچون نبود کشاورزی مناسب در منطقه و خود مصرفی این فضولات جهت استفاده به عنوان کود در کشاورزی، وضعیت نامناسب راههای روستایی منطقه جهت حمل پسماندهای دامی و استفاده کشاورزان دیگر مناطق شهرستان سقز، عدم آشنایی مردم و دهیاران منطقه به تولید ورمی کمپوست و تبدیل فضولات حیوانی به کود کمپوست از دیگر مشکلات موجود است.
لازم به ذکر است حدود یکسال است کارگروهی تحت عنوان « کارگروه حفاظت از آب شهرستان سقز» متشکل از نمایندگان ادارات فرمانداری، بخشداری، آبفا، جهادکشاورزی، منابع طبیعی، محیط زیست، آب منطقه‌ای، مرکز بهداشت و .. تشکیل و چندین بار به روستاهای دهستان میرده سرکشی و با همکاری شورا و دهیاران و بهورزان منطقه عوامل مختلف جلوگیری از آلودگی سد چراغ‌ویس را بررسی کرده است.
در مورد بحث ورود فاضلاب انسانی روستاهای بالادست به سد چراغ‌ویس هم لازم است با ایجاد سپتیک و دیگر روشهای جایگزین که بایستی توسط کارشناسان آبفا و دیگر نهادهای مربوطه طرح ریزی شود اقدام گردد که آن هم نیازمند صرف هزینه‌های خاص خود است.
در نهایت هر چه باشد یک همت جمعی هم از جانب مسئولین و هم از جانب مردم منطقه لازم است تا تنها منبع آبی سقز یعنی سد چراغ‌ویس که مدیریت کامل آن در دست شهرستان سقز است از وضعیت نامطلوب نجات یابد تا هم مایه رونق کشاورزی روستاهای پایین دست و بالا دست خود باشد، هم تامین کننده آب آشامیدنی سالم برای شهر سقز باشد و هم جهت بحث گردشگری حرفی برای گفتن داشته باشد.
کیوان عبدخدا
