اولین ذهنیتی که با شنیدن کلمه میراث فرهنگی در اذهان اکثریت جامعه کنونی تراوش می شود، زیرخاکی است/میراثی که انگار در تفکر همگان زیر خروارها خاک خوابیده است و میبایستی خارج و به حراج گذاشته شود.
با کمترین زحمت و تلاش ،میتوان فهمید که ایران و علی الخصوص کوردستان ، در تاریخ نام و نشان دارند، نام و نشان هایی که بیشتر از آنکه مورد توجه خودمان باشد برای دیگران مهم است.دیگرانی که خود فاقد این میراث هستند.
در هر کجای از این سرزمین که قدم بگذارید نشانه های واضحی از تاریخ را خواهید دید ، بازار تاریخی، آثار تاریخی ، مساجد تاریخی ، سازه های تاریخی، و….اما متاسفانه گویا کمتر کسی به این آثار توجه و برای کمتر کسی هم ارزش و وجاهتی دارد.
خارج از مقوله اشیا و دست درست شده هایی که امکان خرید و فروش آن میسر است، اماکن تاریخی با قدمت چندصد ساله و گاها چند هزار ساله ، برای متولی آن که سازمان میراث فرهنگی باشد نیز ارزشی آنچنانی ندارد:
تخت جمشيد ، محوطه باستانی بيستون، محوطه باستانی دوره عيلامی در شوش، معبد باستانی چغازنبيل مجمسه جمشيد جم و غار
آدم، دشت باستانی مغان و محوطه اولتان قالاسی، محوطه باستانی جيرفت،توس و مقبره فردوسی، شهر تاريخی ماسوله،چهارباغ و ميدان نقش جهان اصفهان و در کوردستان آثاری همچون: تپه باستاني زيويه مربوط به مربوط به اقوام ماننايي در حدود ۷۰۰ سال پيش از ميلاد مسجد دارالاحسان سنندج ( مسجد جامع )ساخته شده در سال ۱۲۲۷ ه . ق -مسجد دارالامان ( مسجد والي)ساخته شده در دوره قاجاريه پل قشلاق ساختمان اصلي پل به دوران صفويه ياز مي گردد. مسجد ۲ مناره سقز که تاريخ دقيق بناي مسجد مشخص نيست ، ليكن ساكنين منطقه ساخت مسجد را به شيخ حسن مولان آباد نسبت داده اند و از اين رو احتمال دارد در اواخر دوره افشاريه و اوايل دوره زنديه ساخته شده باشد
تمام آثاری که شاید نمونه هایی از هزاران آثاری باشد که در طول تاریخ دستخوش تغیرات، ناملایمات و بی توجهی هایی از دولتها و مردمانی است که خود میراث دارشان هستندو در حال حاضر نیز وضعیت آثار فرهنگی نسبت به گذشته به مراتب بدتر و جایگاهی در نزد مردمانش ندارد.
لزوم توجه به میراث فرهنگی از دوران کودکی:
در حال حاضر اگر به نیازهای یک خانواده به عنوان سبد نیازمندی ( اعم از فرهنگی ، اقتصادی، اجتماعی ، …..) نگاه کنیم ، در بخش فرهنگی هیچ نوع درخواست و بسته ای به نام آشنایی و حراست از میراث گذشتگان وجود ندارد و به همین دلیل این نیاز که می بایستی هر فرد به میزان کافی از آن مطلع باشد وجود ندارد ، این ایراد در بزرگسالان نیز به همین میزان وجود دارد و درنتیجه شرایط انتقال آن نیز به کودکان امکان پذیر نخواهد بود.
پس نقش آموزش و پرورش در این رابطه باید پررنگ تر باشد و در کتابهای درسی فقط به معرفی میراث گذشتگان در چند سطر اکتفا ننموده و حتی میتوان اردوهای علمی و آموزشی در این رابطه و با همکاری خانواده را انجام داد.
میراث فرهنگی ، گمشده در معادلات سیاسی حکومت ها
میراث فرهنگی خارج از مقوله سیاست است و جایگاه آن ازرشمندتر از آن است که با تغییرات و تصمیمات فردی، گروهی و جناحی مورد تعرض یا بی مهری قرار گیرد.
در طول تاریخ همیشه جنگهایی داخلی و خارجی بوقوع پیوسته و آثار جراحات ناشی از آن نیز بر پیکره کشورها تا سالیان سال خود نمایی می کند .ایران و کوردستان نیز از این امر مستثنی نیست و بسیاری از آثار فرهنگی و ملی در طول تاریخ نابود و یا به غارت رفته است.
با تغییرات سیاسی در کشور و منطقه نیز این تغییرات در نحوه نگهداری و حفاظت از آثار باستانی دستخوش تغییرات شده و گاها تخریبهای غیرقانونی به بهانه هایی همچون انتصاب اثر به حکومتهای قبل ، تعمیر ، قرار گرفتن در طرح هایی همچون جاده و خیابان ، واگذاری به اشخاصی که مدعی مالکیت آثار را دارند ، حفاری های غیر اصولی و غیرمجاز و … … تاکنون خسرانهای فراوانی را به میراث فرهنگی وارد نموده است.
موزه های تاریخی و باستان شناسی:
ایجاد موزه یکی از بهترین راههای نگهداری آثار باستانی و در عین حال معرفی ادوار گذشته به مردم است.
آثاری که در کاوشهای باستان شناسی و حفاری های غیر مجاز بدست آمده اند و بیانگر تمدن یک ملت یا قوم است بهترین مکان برای نگهداری و حراست از میراث گذشتگان است که متاسفانه در ایران کمتر بهایی به این مکان با ارزش داده میشود و اکثرا موزه ها در شهرهایی دایر میشوند که یکی از مهمترین دلیل آن تراکم جمعیت بالاست و در استان کوردستان یک موزه تاریخی در سنندج وجود دارد و سایر شهرها همچون سقز از این امر بی بهره اند.
در پایان میتوان گفت با وجود فرهنگ غنی و سرشار بیش از ۷۰۰۰ ساله در کوردستان ، ارزش واقعی آن هنوز درک نشده و چاره اندیشی در مورد آن نیز میبایستی از طریق دولت انجام گیرد که در طول سالیان گذشته ترغیب آنچنانی در حفظ و حراست و نگهداری از میراث فرهنگی انجام نگرفته و همت خاصی در این موضوع دیده نمی شود.
نویسنده : ناصر کریمی
