یکی از پدیده های خلق شده در عالم هستی که نقش موثر و گاهاً حیاتی را در تکوین عالم ایفا می کند باد است. امروزه تکنولوژی استفاده از انرژی باد در بسیاری از کشورها در دسترس بوده و ارزان ترین راه برای تهیه الکتریسیته از مشتقات انرژی خورشیدی تشخیص داده شده است. بهای انرژی تولید شده به عوامل محیطی و عملی و نیز نوع ماشین بکار گرفته شده بستگی دارد. با بررسی های مختلفی که در زمینه قیمت استفاده از انرژی باد انجام گرفته است، نشان می دهد که گرچه هزینه ماشین های بادی با بزرگی و نیز ازدیاد توان تخمینی آن ها افزایش می یابد، ولی بهای هر کیلو وات انرژی آن ها کاهش پیدا می کند. در سایر امور نیز باد یا به خودی خود موثر است یا پس از تبدیل در خدمت بشر قرار می گیرد.
باد مخرب است یا مفید؟
گهگاه طوفان ها و گردبادهای سهمگینی در گوشه و کنار جهان پدیدار می شود که اگر نیروی آن ها بطور صحیح به کار گرفته شود، می تواند به جای مخرب بودن، مفید باشد. اصول بهره برداری از انرژی باد از نخستین کوشش های انسان تاکنون تغییر نکرده است. با وزش باد، قایق ها و کشتی ها به حرکت در می آیند و یا پره آسیاب بادی از طریق دنده ها گردانده می شود. امروزه مولدهای الکتریسته بادی به نحوی طراحی شده اند که از حداکثر نیروی باد بهره برداری شود و انرژی باد به جای آسیاب کردن غلات، بوسیله یک ژنراتور توربینی تبدیل به الکتریسیته می شود.
از باد می توان به عنوان تلطیف کننده هوا تحت عنوان نسیم، پاک کننده آلاینده ها جا به جا کننده ابرها و … یاد کرد.
باد چیست؟
حرکت هوا از مناطق پر فشار به مناطق کم فشار را باد می گویند. از این رو اختلاف فشار روی سرعت باد موثر است. درصورتی که اختلاف کم باشد بار خفیف اما در صورتی که اختلاف زیاد باشد، باد شدید خواهد بود.
هر چه اختلاف فشار بین دو نقطه بیشتر باشد شدت جریان هوا نیز بیشتر خواهد بود. اختلاف فشار دو نقطه را گرادیان فشار می گویند.
در زمان حداکثر شدت باد، درجه حرارت به حداکثر خود می رسد و عموماً از میزان فشار هوا کاسته می شود. ذوب برف های زمستانی، خشکی و سوزاندن مزارع و ایجاد شرایط مساعد برای حریق جنگل ها از دیگر نشانه های بروز بادهایی با خصوصیات متفاوت است. به لحاظ دسته بندی بادها می توان این گونه بیان نمود.
مشخصات تند باد، طوفان و چرخنده های حاره ای :
۱- معمولاً اخطار و هشدار قبلی مناسبی دارند زیرا سیستم های جهانی هواشناسی بسیار پیشرفت کرده است.
۲- شروع آن ها تدریجی است.
۳- بیشتر از یک الگوی فصلی پیروی می کند.
۴- پس از آن ها معمولاً طوفان های دریایی و سیل به دلیل بارش های شدید و رانش زمین روی می دهند.
۵- خسارات وارده به ساختمان ها و زیر ساختارها و محیط زیست بسیار زیاد می باشد.
آمادگی های مورد نیاز:
۱- هماهنگی برای هشدار موثر
۲- اقدامات پیشگیرانه برای مرحله اخطار
۳- انتقال مردم به سر پناه های امن
۴- آمادگی عمومی در مناطق مستعد و اطلاع به وسایل نقلیه پرنده
۵- تهیه مقررات سازه ای
۶- ارتقاء سطح آگاهی عمومی و آموزش همگانی
مشکلات خاص در مدیریت منطقه آسیب:
۱- بررسی اثرات و نیازها بسیار مشکل می باشد به ویژه در شرایط هوایی نامساعد
۲- ممکن است که خسارات در مقیاسی وسیع و گسترده باشد.
۳- مشکلات بسیاری در امدادرسانی و رسانیدن نیروها و کمک های امدادی به منطقه وجود دارد.
۴- دشواری در انجام عملیات جستجو و نجات
۵- وارد آمدن خسارات اساسی به زیرساختارها و شریان های حیاتی
۶- بازسازی کشاورزی و خسارت اقتصادی شدید منطقه
نحوه ایجاد آسیب در اثر طوفان
میزان سرعت وزش باد و پیامدهای آن:
۱۵ متر در ثانیه تابلوهای آزاد و ورقه های آهنی گالوانیزه از جا کنده می شوند.
۲۰ متر در ثانیه شاخه های درختان می شکند.
محاسبه سرعت میانگین باد: بادها از یک قانون کلی تبعیت می کند، ولی از لحاظ شدت روزانه و مدت وزش در هر نقطه از زمین بطور قابل ملاحظه ای تغییر می کند. سرعت باد نسبت به ارتفاع از سطح دریا تغییر می کند با آزمایش هایی که انجام یافته، نسبت توان تولیدی در ارتفاع ۱۵۰۰ متری به توان تولیدی در ارتفاع ۵۰ متری برابر ۲۵ و در ارتفاع ۳۰۰ متری این نسبت برابر ۱۰ می باشد.
میانگین سرعت باد و چگالی توان باد در دراز مدت
نام شهر سرعت باد چگالی توان باد
تهران ۱۵ ۴۲
انواع بادها و تعاریف مربوطه:
الف) باد خفیف: هر گار سرعت باد کمتر از ۲ متر بر ثانیه باشد باد خفیف تلقی می شود.
ب) باد ملایم: هر گاه سرعت باد بین ۲ تا ۵ متر بر ثانیه باشد باد ملایم می باشد.
ج) باد متوسط: هر گاه سرعت باد بین ۵ تا ۱۰ متر بر ثانیه باشد باد متوسط می باشد.
د) باد شدید: هر گاه سرعت باد بین ۱۰ تا ۱۵ متر بر ثانیه باشد باد شدید می باشد.
نکته:
برای باد خیلی شدید اطلاعیه و برای طوفان اخطاریه صادر می شود.
هرگاه پیش بینی ها و هشدارها نشان از وزش باد شدید را داشته باشد اقدامات زیر لازم الاجرا و اجتناب ناپذیر خواهد بود :
۱- توقف فعالیت ها در فضای باز
۲- کنترل و بازدید بادشکن ها در اطراف مزارع
۳- کنترل ایمنی مربوط به مقاومت تاسیسات و خطوط انتقال نیرو
۴- خودداری از تردد در مجاورت ساختمان های نیمه کاره ، فرسوده و درختان کهنسال
۵- پیشگیری از تردد شناورها در سطح دریا ، دریاچه های مصنوعی و …
۶- رعایت عدم سمپاشی و محلول پاشی
۷- تقویت سقف های موقت و روکش نایلونی خزانه های کشاورزی
۸- توصیه به مردم مبنی بر خودداری از برافروختن آتش در جنگل
۹- توصیه به مسئولین جنگلبانی برای پیشگیری از حضور مسافرین در جنگل
۱۰- توصیه به مسئولین برای آمادگی جهت خاموش کردن آتش سوزی و استفاده از چرخبال و هواپیماهای آبپاش برای اطفای حریق
۱۱- آمادگی برای ایجاد فضای بدون درخت و خارو خاشاک در مسیر پیشروی آتش
۱۲- توصیه آبیاری مزارع و باغات و فضای سبز قبل از آغاز باد
۱۳- بازدید فصلی از درختان کهنسال ، حرص و یا قطع کامل
۱۴- فرهنگ سازی در پروژه های ساختمانی مبنی بر عدم استفاده از داربست و بالابر در هنگام باد و طوفان
۱۵- مکاتبه لازم با دستگاه های اجرایی در خصوص ایمن سازی از دکل های مخابراتی
۱۶- عدم انجام عملیات جوشکاری و بتن ریزی در ارتفاع در هنگام وقوع باد
۱۷- توصیه اکید به مردم جهت عدم تردد غیر ضرور در خیابان ها
۱۸- تاکید لازم در بازدید دوره ای تیرهای برق و چراغ های راهنمایی و رانندگی
۱۹- تذکر و برچیدن تابلوهای تبلیغاتی ناپایدارمعابر
۲۰- بازدید و اطمینان از استحکام مخازن آب هوایی
۲۱- عدم استفاده از پل های معلق
۲۲- کنترل و نظارت بر نماهای آلومینیومی
و بطور اجمال می توان نکات ذیل را تحت عنوان اقدامات قبل، حین و بعد از طوفان بیان نمود.
قبل از وقوع: تشکیل کمیته شرایط اضطراری اطلاع رسانی در شرایط اضطرار، راه اندازی مرکز کنترل شرایط اضطرار، ارزیابی شرایط، پایش مستمر اطلاعات
حین وقوع: اطلاع از حادثه، بکار انداختن تجهیزات ایمنی و آتش و نشانی، اعلام وضعیت اضطراری، توقف اضطراری، اقدامات امنیتی، اقدامات حفاظتی نجات و درمان مصدومین، انجام کمک های اولیه تخلیه اضطراری، تجمع در محل های امن از پیش تعیین شده
– اطلاع رسانی سازمان هوا شناسی شبکه های رادیویی و تلویزیونی و سازمان مدیریت بحران
– اطلاع رسانی از طریق پیامک توسط وزارت ارتباطات
– پیام های هشدار از طریق تلفن ثابت مدارس و دانشگاه ها، تلویزیون های شهری، بلندگوی مساجد، سازمان های نظامی و انتظامی، وزارت آموزش و پرورش، مرکز فوریت های پزشکی، جمعیت هلال احمر، سازمان آتش نشانی و خدمات اایمنی
– پس از حادثه: به محض برقراری شرایط این اقدامات ذیل صورت خواهد پذیرفت.
– بررسی اولیه پاکسازی محل حادثه
– پایش مستمر اطلاعات و داده ها
– بررسی آسیب های روانی ناشی از شرایط اضطراری
